Czym jest prawosławie? – zarys historyczny, teologiczny i liturgiczny

Na początek krótkie historyczne prowadzenie, skąd wziął się podział między Cerkwią
Prawosławną i Kościołem Katolickim: rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa za sprawą apostołów,
formowanie się głównych ośrodków autorytetu, pierwsze napięcia na linii Wschód-Zachód –
kontrowersja kwartodecymian, powstanie pentarchii, napięcia teologiczne na czele z Filioque,
schizma w 1054 r., IV Krucjata, nieudane próby unii między prawosławiem i katolicyzmem, obecny
stan prawosławia, etymologiczne rozróżnienie między słowem „cerkiew” i „kościół”.
Właściwe omówienie prawosławia. Punktem wyjścia sedno wiary prawosławnej – Trójca
Święta – rozumienie dogmatu, oparcie jedności Boga na monarchii Ojca, Wschodnie ujęcie
zrodzenia Syna Bożego i pochodzenia Ducha Świętego ze szczególnym uwzględnieniem Filioque.
Wprowadzenie kluczowego rozróżnienia między Istotą a Działaniami-Energiami Boga.
W tym świetle przejście do stworzenia człowieka, prawosławne rozumienie bycia na obraz i
podobieństwo Boga. Znaczenie grzechu Adama i Ewy i dziedziczenie skutków tegoż zdarzenia,
kwestia grzechu pierworodnego. Następnie oczyszczanie ludzkości przez historię Izraela aż do
Bogurodzicy, kwestia Niepokalanego pojęcia. Wcielenie i życie Chrystusa z uwzględnieniem
perspektywy liturgicznej. Narodzenie Chrystusa jako kenoza Syna Bożego, dzieło rekapitulacji,
Chrzest, Męka Pańska, jej kulminacja w Pogrzebie Syna Bożego. Zstąpienie do Otchłani, kwestia
czyśćca z prawosławnego punktu widzenia, tajemnica Zmartwychwstania. Pięćdziesiątnica jako
właściwe zaistnienie Cerkwi w porządku ludzkim.
Zesłanie Ducha Świętego prowadzi naturalnie do omówienia prawosławnej teologii
sakramentów. Chrzest i miropomazanie jako odnowa obrazu i przywrócenie podobieństwa do Boga.
Chrześcijaństwo jako powrót do raju – duchowa praktyka hezychazmu i Modlitwy Jezusowej.
Eucharystia jako spełnienie dynamiki raju – uczestnictwo w teandrycznych energiach Chrystusa
oraz pojęcie synergii. Cel życia człowieka jako przebóstwienie, wizja światła Taboru. Kult świętych
z Bogurodzicą na czele, kwestia dogmatu o Jej Wniebowzięciu. Kult relikwii.
Teandryczna obecność Chrystusa przenika całe stworzenie – teologia ikony. Życie
liturgiczne Cerkwi jako ikona niebiańskiej liturgii, przedstawienie struktury liturgii
Eucharystycznej i najważniejszych elementów architektury cerkiewnej. Ciąg dalszy teologii
sakramentów – małżeństwo jako ikona miłości między Chrystusem a Cerkwią. Kwestia
nierozerwalności sakramentu małżeństwa i rozwodów cerkiewnych jako wyrazu ekonomii –
miłosiernego spojrzenia na grzesznika. Sakrament pokuty i jego rozumienie – podkreślenie roli
Ducha Świętego, znaczenie ascezy i postu, postać tzw. starca. Sakrament namaszczenia chorych.
Sakrament święceń kapłańskich. Znaczenie posług diakona, prezbitera i biskupa, sukcesja
apostolska i Tradycja. Zakres władzy biskupa i jego autonomia. Struktura Cerkwi Prawosławnej i
pojęcie autokefalii. Kwestia prymatu i cerkiewny porządek – taxis; rozumienie roli pierwszego
biskupa prawosławia – kiedyś biskupa Rzymu, obecnie Konstantynopola. Kwestia dogmatu o
nieomylności papieża. Znaczenie idei soboru w Cerkwi Prawosławnej.
Na koniec podsumowanie kluczowych wątków różniących katolików i prawosławnych oraz
ukazanie ich we współczesnej perspektywie ekumenicznej.